Hoogbegaafd en depressief
Hoogbegaafd en depressief
Depressie dienen we duidelijk te kaderen en te onderscheiden van neerslachtigheid. Iemand met een depressie heeft last van hevige aanhoudende neerslachtigheid, die niet na een paar dagen vanzelf opklaart. Depressie moet niet verward worden met neerslachtigheid, want iedereen heeft wel eens last een neerslachtigheid. Bij een depressie wordt het dagelijks functioneren aangetast.
Hoogbegaafden kunnen in een depressie landen door overprikkelbaarheid en eenzaamheid. Daarnaast maken de intensiteit van emoties en het negatieve beeld van de toekomst dat ze zich ongelukkig kunnen voelen. Onderstaande documentaire van Emmi Visser, zelf hoogbegaafd, laat zien dat hoogbegaafden op diverse fronten hulp nodig hebben.
Emmi Visser laat zien dat de kern van de oorzaak van depressiviteit bij hoogbegaafden vaak niet serieus wordt genomen of niet wordt onderkend. Als we in de praktijk naar depressieve hoogbegaafden luisteren, is niet serieus genomen worden meestal de kern van het probleem.
We kunnen een indeling in een milde, matige en ernstige vorm van depressie maken. Het exacte onderscheid is niet altijd eenvoudig te maken. Om volgens de DMS- IV van een depressieve episode te kunnen spreken, moet er in elk geval voldaan zijn aan ten minste vijf van de volgende symptomen. Deze symptomen dienen minimaal twee weken bijna elke dag en gedurende het grootste gedeelte van de dag aanwezig te zijn:
- Vrijwel de hele dag neerslachtig en somber zijn, wat ook blijkt uit gevoelsuitingen en gedrag. Er is sprake van negatieve gedachten over zichzelf, het verleden en de toekomst.
- Weinig interesse en plezier hebben, waarin men daarvoor wel genoegen had ( sociale activiteiten, hobby's, sport et cetera)
- Gewichtsverlies door een gebrek aan eetlust of juist gewichtstoename door een toename van eetlust. Bij kinderen moet men ook het uitblijven van verwachte gewichtstoename in aanmerking nemen. Deze toe- of afname van eetlust gebeurt zonder opzet.
- Slaapproblemen: slapeloosheid of moeite met inslapen, of juist heel veel slapen. Vaak heeft men de meeste moeite met opstaan en is de stemming ' s morgens het slechtst.
- Voortdurend gejaagd, onrustig en angstig of juist heel traag en geremd. Dit is duidelijk te zien in het non-verbale gedrag: de gelaatsuitdrukking, manier van praten, lichaamshouding en motoriek.
- Weinig (lichamelijke) energie en vitaliteit: te moe om ergens aan te beginnen.
- Gevoelens van waardeloosheid en schuldgevoelens, vaak over dingen waarvoor men zelf niet eens verantwoordelijk is.
- Vermindering van het concentratievermogen en besluiteloosheid.
- Gevoelens van wanhoop en /of gedachten aan suïcide, zonder een duidelijk plan, of juist met een specifiek plan voor een suïcidepoging.
Deze symptomen veroorzaken een significante mate lijden of beperkingen in het sociaal of beroepsmatig functioneren, of in het functioneren op andere belangrijke terreinen.
Overige symptomen die regelmatig voorkomen bij een depressie:
- Libidoverlies
- Dwanggedachten
- Hypochondrie ( overmatige bezorgdheid over de bezorgdheid)
Oorzaken van depressie bij hoogbegaafden ( Literatuur 'De begeleiding van hoogbegaafde kinderen- Webb e.a.)
- De eerste soort ontstaat door het hebben van hoge verwachtingen en idealen met betrekking tot jezelf.
- De tweede soort ontstaat door het gevoel van vervreemd en afgesneden te zijn van andere mensen; het gevoel in een soort 'hypocrisiesituatie' te leven. Gericht op de verwachtingen van anderen. Het gaat om het gevoel door anderen gezien te worden als gebruiksvoorwerp in plaats van als een persoon. Gevolg: je trekt je tegen wil en dank terug in oppervlakkig relaties.
- De derde soort, de 'existentiële depressie', ontstaat door de intense betrokkenheid bij de fundamentele problemen van het menselijk bestaan en het menselijk en eigen onvermogen. Achter zulke redelijk abstracte gevoelens ligt vaak de vraag naar de betekenis van het eigen leven van het kind.
In de praktijk blijkt de oorzaak van een depressie bij hoogbegaafden ook vaak een emotionele blokkade- een stagnatie in de emotionele uiting in aard en /of in intensiteit- te zijn, of te hoge verwachtingen van ouders, familie, leerkrachten of mentoren na hun identificatie als hoogbegaafde! Ook kan er sprake zijn van een eindeloze, frustrerende zoektocht naar ' wie ben ik'?
Vooral veranderingen in de puberteit- dat geldt trouwens ook voor niet-hoogbegaafden- maken een kind heel kwetsbaar. Denk hierbij aan:
- Verandering van normen en gewoonten
- Anders omgaan met leeftijdgenoten
- Meer verantwoordelijkheid
- Zelfstandigheid
- Lichamelijke veranderingen
Deze veranderingen zorgen er vaak voor dat een hoogbegaafde last krijgt van emotionele instabiliteit.
Hoe met depressie van hoogbegaafden omgaan?
Voor het begeleiden van depressieve hoogbegaafden met milde klachten is het gebruik maken van creatieve werkvormen zoals schrijven, schilderen, kleien, dansen, musiceren...heel goed. De positieve kracht van deze werkvormen. Er zijn al jaren wetenschappelijke bewijzen dat mindfulness of aandachttrainingen bij depressie duurzame positieve veranderingen creëren. Je leert ook anders omgaan met stress, vermoeidheid, burn-out, chronische pijnklachten en andere gezondheidsklachten. ( enkele jaren geleden ben ik opgeleid tot Mindfulnesstherapeut en - trainer).
Hoogbegaafden hebben door hun snelle algemene ontwikkeling enerzijds anderen niet nodig, anderzijds is bij hen juist sprake van een grote behoefte aan sociaal contact. Sociale behoeften heeft ieder mens, maar deze zijn bij hoogbegaafden vaak groter.
Begrip en inzicht ( hoe met een niet-begrijpen en niet- invoelend kunnen omgaan met hoogbegaafdheid tot depressie kan leiden) in de wezenskracht, de ziel, de geest, de mens, is verre van zwart/wit. Dat is wat ook uiteindelijk het risico is van diagnoses stellen, maar er anderzijds geen idee van hebben hoe elk persoon een weer andere benadering vraagt. Ook dat geldt voor elk opgroeiend kind.
Ondanks kennis of dank zij kennis, is het ook de kunst om te schakelen naar hart, het voelen in wat elk kind nodig heeft om zich vanuit zijn zielskracht te kunnen bewegen in een wereld waarin het steeds meer geconfronteerd wordt met krachten die de ziel ontkracht. Laat ons vooral hier bewust over waken dat op geen enkele wijze die zielskracht aangetast wordt , in de 'hoop' dat vooral jonge ouders zich realiseren wat voor een impact het heeft om de zielsimmuniteit schade te berokkenen. Spirit kan geen door geen enkele kracht beschadigd worden, de Ziel daarentegen wel.
Rudolf Steiner, Hans Stolp en nog anderen laten ons nog meer zien, in waar we nog niet helder kunnen schouwen maar wel worden in uitgenodigd, zeker in deze tijd.
De goede verstaander begrijpt wat ik bedoel met de laatste zinnen.
